استراتژی صادرات دارویی ایران : افزایش همکاریهای منطقه ای و روابط تجاری تاریخی

گروه سلامت و دارویی برکت: ایران در سالهای اخیر پیشرفت های چشمگیری در صنعت داروسازی داشته و توانسته است به یکی از صادرکنندگان مهم دارو در منطقه و جهان تبدیل شود. بر اساس گزارش های منتشر شده، در سال ۲۰۲۳، صادرات داروهای ایرانی به بیش از ۴۰ کشور افزایش یافت و جمهوری اسلامی ایران توانست با همسایگان و سایر کشورهای جهان تعاملات خوبی داشته باشد.

بر همین اساس، می توان گفت که ظرفیت پتانسیل صادرات داروهای ساخت ایران به کشورهای مختلف، به ویژه همسایگان، بسیار زیاد است، زیرا صنعت داروسازی ایران طی سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته و به یکی از بخشهای اصلی صادرات کشور تبدیل شده است.

ایران دارای حدود ۱۵۰ شرکت داروسازی فعال است که به تولید انواع داروهای شیمیایی، بیوتکنولوژی و گیاهی میپردازند. این شرکتها توانسته اند در تأمین بخش قابل توجهی از نیازهای داخلی کشور به خودکفایی برسند و مازاد تولید خود را به کشورهای دیگر صادر کنند. به عنوان مثال، صادرات داروهای ایران در سال ۲۰۲۲ به بیش از ۱۱۸ میلیون دلار رسید که نشان دهنده رشد چشمگیر این صنعت است..

محصولات دارویی ایران به کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان، و کشورهای آسیای میانه صادر میشوند. این کشورها به دلیل نزدیکی جغرافیایی و روابط تجاری مناسب، بازارهای مناسبی برای داروهای ایرانی هستند. در کنار این موضوع، نقشه پتانسیل صادراتی ایران نشان میدهد که فرصتهای زیادی برای گسترش صادرات به دیگر کشورها نیز وجود دارد؛ به طوری که ایران میتواند با بهبود کیفیت محصولات و توسعه روابط تجاری، بازارهای جدیدی را در اروپا و آفریقا فتح کند.

علاوه بر این، نمایشگاههای بین المللی مانند «ایران فارما» و «ایران اکسپو» به عنوان پل ارتباطی میان تولیدکنندگان ایرانی و خریداران بین المللی عمل کرده و بستر مناسبی برای معرفی و فروش محصولات دارویی ایران فراهم ساخته اند  .بر اساس گزارشهای آماری، پیش بینی می شود که بازار دارویی ایران تا پایان سال ۲۰۲۴ به حدود ۳.۱ میلیارد دلار برسد که در این صورت حدود ۹۰ درصد نیاز دارویی خود را تولید خواهد کرد. این خوداتکایی به قابلیتهای صادراتی قابل توجهی نیز تبدیل شده است.

در این راستا، اقلام دارویی ایران به کشورهای مختلفی صادر می شود که این مقاصد صادراتی کلیدی شامل کشورهای همسایه در خاورمیانه و آسیای مرکزی است که عراق، افغانستان و پاکستان دریافت کنندگان قابل توجه آن هستند. علاوه بر این، ایران توانسته با کشورهایی مانند آلمان واردکننده داروهای گیاهی و روسیه که در سال گذشته ۷.۵ میلیون دلار داروی ایرانی دریافت کرده است، روابط تجاری دارویی خوبی برقرار کند.

این مسائل در حالی مطرح است که صادرات دارویی متنوع ایران شامل داروهای ژنریک، داروهای گیاهی و به طور فزاینده ای زیست داروها و رادیوداروها است. مورد دوم شامل رادیوداروهای تشخیصی و درمانی است که ایران خود را به عنوان یک تولید کننده منطقه ای پیشرو قرار داده است؛ ضمن اینکه همانگونه که پیشتر ذکر شد، تلاشها برای گسترش صادرات دارویی با رویدادهایی مانند نمایشگاههای داروسازی ایران تقویت خواهد شد؛ به طوری که شرکتهای بین المللی متعددی جذب این رویدادها شده و بستری بیشتر برای نمایش تواناییهای دارویی ایران فراهم خواهد شد.

بر همین اساس، می توان گفت که استراتژی صادرات دارویی ایران با هدف افزایش همکاری های منطقه ای و روابط تجاری تاریخی برای تقویت حضور در بازار، کمکی در بهبود سلامت منطقه و رشد اقتصادی آن است؛ ضمن اینکه با توجه به پتانسیل بالای تولید و کیفیت مناسب محصولات دارویی ایرانی، میتوان انتظار داشت که صادرات این محصولات در سالهای آینده افزایش یابد و سهم بیشتری از بازارهای جهانی را به خود اختصاص دهد.

پتانسیل صادرات داروهای ایرانی

رشد صنعت داروسازی: صنعت داروسازی ایران در سال گذشته با رشدی بیش از ۱۱ درصد مواجه بوده است. این رشد قابل توجه نشاندهنده پتانسیل بالای این صنعت برای افزایش صادرات در آینده است.

نمایشگاه ایران فارما: نمایشگاه بین المللی ایران فارما یکی از بزرگترین رویدادهای دارویی در منطقه است که در سال ۲۰۲۳ با حضور ۴۲۷ شرکت ایرانی و ۲۸۲ شرکت خارجی از ۳۳ کشور برگزار شد. این نمایشگاه فرصتی برای معرفی توانمندیهای دارویی ایران و ایجاد بازارهای صادراتی جدید فراهم میکند.

میزان صادرات: ارزش صادرات داروهای ایرانی در سالهای اخیر به طور چشمگیری افزایش یافته است. برای مثال، در سال ۲۰۲۲، ایران داروهایی به ارزش بیش از ۱۰۲ میلیون دلار به یونان و حدود ۴۸ میلیون دلار به آلمان صادر کرده است

تولیدات بیوتکنولوژی : ایران یکی از پنج کشور برتر در تولید داروهای بیوتکنولوژی در جهان است که توانسته در این حوزه دستاوردهای بزرگی کسب کند. این محصولات با کیفیت بالا و قیمت رقابتی، مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان قرار گرفتهاند.

فرصتها و چالشها

فرصتها :افزایش سرمایهگذاری در تجهیزات و ماشینآلات صنعتی، بهبود فرآیندهای تولید و گسترش همکاریهای بین المللی میتواند به توسعه بیشتر صادرات دارویی کمک کند. همچنین، ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خود میتواند به عنوان یک مرکز منطقهای برای توزیع دارو در خاورمیانه عمل کند.

موانع صادرات:

صادرات دارویی ایران به کشورهای همسایه با چالشها و موانع متعددی مواجه است، اما با بهرهگیری از راهکارهای مناسب، میتوان این موانع را کاهش داد و فرصتهای جدیدی برای صادرات ایجاد کرد. در ادامه، به ذکر و توضیح موانع و راهکارهای صادرات دارویی ایران به کشورهای همسایه می پردازیم.

 ۱ .تحریمهای اقتصادی و بانکی

-مشکلات بانکی: یکی از بزرگترین موانع، عدم دسترسی به سیستمهای بانکی بین المللی به دلیل تحریمهاست که انتقال پول و انجام تراکنشهای مالی را با مشکل مواجه میکند.

-تحریمهای دارویی: هرچند دارو به طور مستقیم تحت تحریمها قرار نمیگیرد، اما تحریمهای مرتبط با مواد اولیه و تجهیزات تولید دارو میتواند به طور غیرمستقیم بر صادرات دارو تأثیرگذار باشد.

۲. مشکلات قانونی و مقرراتی

-استانداردهای مختلف: تفاوت در استانداردهای دارویی و مقررات بهداشتی بین ایران و کشورهای همسایه میتواند فرایند صادرات را پیچیده کند.

-مراحل پیچیده گمرکی: قوانین و مقررات گمرکی پیچیده در کشورهای مقصد ممکن است موجب تاخیر در صادرات و تحویل داروها شود.

۳. رقابت با تولیدکنندگان محلی و بین المللی

-کیفیت و اعتماد: برخی از کشورهای همسایه ترجیح میدهند داروهای مورد نیاز خود را از تولیدکنندگان محلی یا برندهای معتبر بین المللی خریداری کنند، که میتواند به دلیل اعتماد بیشتر به کیفیت و کارایی داروها باشد.

-قیمت گذاری: رقابت در قیمت گذاری نیز میتواند چالش برانگیز باشد، به خصوص در بازارهایی که تولیدکنندگان محلی قیمتهای پایین تری ارائه میدهند.

۴. مشکلات لجستیکی و حمل و نقل

-تأخیر در حمل و نقل: مشکلات در حمل و نقل بین المللی و محدودیتهای زیرساختی میتواند منجر به تأخیر در تحویل داروها شود.

-شرایط نگهداری: برخی داروها نیاز به شرایط خاص نگهداری و حمل و نقل دارند که فراهم کردن این شرایط ممکن است هزینهبر و پیچیده باشد.

 راهکارهای بهبود صادرات  :

۱. بهبود روابط بین المللی و رفع تحریمها، ۲ .افزایش کیفیت و تطبیق با استانداردهای بین المللی،۳. تقویت زیرساختهای لجستیکی، ۴ .استراتژیهای بازاریابی و برندسازی، ۵ .تسهیل فرایندهای قانونی و گمرکی

تلاشهای دیپلماتیک برای کاهش تحریمها و بهبود روابط اقتصادی با کشورهای همسایه میتواند دسترسی به سیستمهای بانکی و بازارهای جدید را تسهیل کند، ضمن اینکه مذاکرات مستقیم با کشورهای همسایه برای ایجاد توافقهای تجاری خاص که شامل تخفیف ها و تسهیلات ویژه برای صادرات دارویی باشد، حائز اهمیت است.

علاوه بر آن، کسب گواهی های بین المللی کیفیت برای محصولات دارویی میتواند اعتماد کشورهای مقصد را افزایش دهد. همچنین، سرمایه گذاری در تحقیقات و توسعه برای بهبود کیفیت و کارایی داروها و همچنین تطبیق با استانداردهای بین المللی موضوعی پر اهمیت است.

بهبود زیرساختهای حمل و نقل و نگهداری داروها میتواند فرایند صادرات را تسهیل کرده و بهرهگیری از فناوریهای جدید برای ردیابی و مدیریت زنجیره تأمین داروها می تواند در این راستا موثر باشد. بازاریابی هدفمند نیز یکی از راهکارهای رشد صادرات است. انجام تحقیقات بازار و اجرای کمپینهای بازاریابی هدفمند برای معرفی محصولات دارویی ایران به کشورهای همسایه، موضوعی مهم است؛ ضمن اینکه ایجاد همکاریهای استراتژیک با شرکتهای دارویی معتبر بین المللی و محلی در کشورهای مقصد برای افزایش نفوذ در بازار امریست ضروری.

افزون بر این، همکاری نزدیک با نهادهای قانونی و گمرکی کشورهای همسایه برای تسهیل و تسریع فرایندهای صدور مجوز و ترخیص کالا به همراه آموزش نیروهای انسانی و افزایش آگاهی درباره مقررات و استانداردهای کشورهای مقصد به عنوان راهکارهای مهم در نظر گرفته می شود.

همچنین، همکاری با کشورهای همسایه از طریق ایجاد کنسرسیومهای منطقهای برای تولید و توزیع دارو میتواند به تقویت صادرات کمک کند. این همکاریها میتواند شامل اشتراک گذاری منابع، انتقال دانش و تکنولوژی، و ایجاد بازارهای مشترک باشد .توسعه بازارهای جدید؛ یعنی شناسایی و ورود به بازارهای جدید من جمله آفریقا و امریکای لاتین هم در این زمینه موثر است.

نتیجه

نقشه راه پتانسیل صادرات دارویی ایران نشان می دهد که فرصتهای زیادی برای گسترش صادرات به دیگر کشورها وجود دارد. ایران میتواند با بهبود کیفیت محصولات و توسعه روابط تجاری، بازارهای جدیدی را در نقاط مختلف جهان از جمله کشورهای منطقه، اروپا و آفریقا فتح کند.  با این وجود، این صادرات با چالشها و موانع مختلفی مواجه است، اما با بهره گیری از راهکارهای مناسب میتوان این موانع را برطرف کرد و سهم ایران از بازارهای دارویی منطقه را افزایش داد.

رفع تحریمها، بهبود کیفیت محصولات، تقویت زیرساخت های لجستیکی و اجرای استراتژی های بازاریابی هدفمند از جمله اقداماتی هستند که میتوانند به تحقق این هدف کمک کنند .