گروه سلامت و دارویی برکت: در عصری که زنجیره تأمین جهانی با بحران های ژئوپلیتیک، پاندمی‌ها و تحریم‌های اقتصادی به شدت آسیب پذیر شده، تولید داخلی دارو، دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی استراتژیک و بخشی از سیاست های امنیت ملی کشورها محسوب می‌شود.
در ایران نیز با توجه به ظرفیت های علمی، فناورانه و زیرساختی، رویکرد آینده نگر به تولید داخلی می‌تواند زمینه ساز تحول عظیم در حوزه سلامت، کاهش وابستگی ارزی، ارتقاء صادرات، و افزایش تاب آوری ملی در برابر بحران های سلامت باشد.
در همین راستا، گزارش حاضر، با نگاهی چند بعدی این موضوع را مورد تحلیل قرار می دهد که تولید داخلی دارو تنها پاسخ امروز نیست، بلکه بنیان گذار آینده‌ای مستقل، رقابتی و پایدار برای نظام سلامت کشور است.
تولید داخل؛ پایه‌گذار استقلال دارویی
تولید داخلی دارو به معنای قطع وابستگی به زنجیره های تأمین خارجی است که در بحران های جهانی می‌توانند دچار اختلال جدی شوند. تجربه پاندمی کرونا نشان داد که حتی کشورهای پیشرفته نیز در تأمین اقلام اولیه دارویی و تجهیزات پزشکی با چالش مواجه شدند.
ایران با سرمایه گذاری هدفمند در تولید مواد اولیه دارویی (API) و فرمولاسیون محصولات نهایی، توانسته بخش زیادی از نیاز خود را تأمین کند. اما این مسیر، باید با نگاه توسعه گرا و برنامه ریزی بلندمدت تقویت شود. خودکفایی واقعی زمانی معنا پیدا می‌کند که نه تنها تولید، بلکه تضمین کیفیت، توزیع سراسری، و پایداری تأمین در اولویت قرار گیرد.
افق صادراتی؛ تولیدی که می‌تواند رقابت کند
بازار دارویی جهان در سال های اخیر به شدت رقابتی و هوشمند شده است. کشورهای منطقه از جمله ترکیه، هند و امارات، سرمایه گذاری های کلانی برای ورود به بازارهای آسیایی، آفریقایی و اروپایی کرده اند.
ایران نیز با تکیه بر شرکت های دانش بنیان و توانایی در بومی سازی تکنولوژی های پیچیده، از پتانسیل خاصی برای ورود به بازارهای صادراتی برخوردار است. حضور داروهای ایرانی در کشورهای منطقه، به ویژه در حوزه بیوتکنولوژی، نشانه ای از این توانمندی است. با این حال، صادرات پایدار به زیرساخت قانونی، اعتبار بین‌المللی، ثبت جهانی داروها و برندسازی حرفه ای نیاز دارد.
امنیت سلامت؛ ابعادی فراتر از دارو
تولید داخلی دارو فقط درباره تأمین قرص یا شربت نیست؛ بلکه در مورد ایجاد امنیت در زنجیره‌ی حیات مردم است. وابستگی به واردات دارو در مواقع تحریم، منجر به افزایش مرگ‌ومیر، توقف درمان بیماری‌های خاص، و فشار روانی و اقتصادی بر بیماران می‌شود.
تولید داخلی، با ثبات در زنجیره تأمین و قیمت‌گذاری قابل کنترل، می‌تواند نقش حیاتی در تضمین سلامت پایدار ایفا کند. این مسیر، نیازمند نظارت هوشمند و تعامل میان سیاست‌گذاران سلامت، صنعت دارو سازی و نهادهای نظارتی است.
گذار از مونتاژ به نوآوری
به منظور آن که تولید داخلی مزیت رقابتی پایدار داشته باشد، باید از فاز صرفاً مونتاژ یا کپی فرمولاسیون عبور کرده و وارد حوزه تحقیق، توسعه (R&D) و نوآوری فناورانه شود. امروزه، شرکت های پیشرو دنیا نه فقط تولیدکننده، بلکه تولیدکننده‌ــ‌تحقیق‌محور هستند.
در ایران نیز، خوشبختانه شرکت های دانش‌بنیان دارویی مسیر توسعه ی مولکول های جدید، فرمولاسیون های نوین، داروهای نوترکیب و بیولوژیک را آغاز کرده‌اند. سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی در این حوزه، می‌تواند ما را به تراز جهانی برساند، به‌شرط آن که چشم‌انداز صرفاً داخلی نباشد.
اشتغال پایدار و اقتصاد دانش‌بنیان صنعت دارو از معدود صنایعی است که می‌تواند اشتغال پایدار، تخصصی و با ارزش افزوده بالا ایجاد کند. تولید داخلی، به ویژه در حوزه‌هایی مانند بیوتکنولوژی، نیازمند متخصصان علوم پایه، شیمی، مهندسی داروسازی و صنایع است.
بنابراین، گسترش تولید داخلی به معنای جذب نخبگان، جلوگیری از مهاجرت نیروی انسانی، و هدایت سرمایه انسانی به مسیرهای مولد است. این روند، در کنار توسعه زیرساخت‌ها، به اقتصاد دانش بنیان کمک کرده و وابستگی کشور به درآمدهای نفتی را کاهش می‌دهد.
