گروه سلامت و دارویی برکت: سواد سلامت یکی از ارکان اصلی سلامت عمومی در جوامع مدرن است که نقشی کلیدی در پیشگیری از بیماری‌ها، مدیریت درمان و بهبود کیفیت زندگی افراد ایفا می‌کند. این توانمندی شامل دسترسی، درک، ارزیابی و استفاده از اطلاعات مرتبط با سلامت است.
در ایران، با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه پزشکی و بهداشت، سطح سواد سلامت در میان بخش قابل توجهی از جامعه پایین‌تر از حد انتظار است. این مسئله نه تنها موجب افزایش بار بیماری‌ها می‌شود، بلکه هزینه‌های درمانی را نیز به‌طور قابل توجهی بالا می‌برد.
وضعیت سواد سلامت در ایران
بر اساس مطالعات انجام‌شده، حدود نیمی از مردم ایران سواد سلامت کافی ندارند و این آمار در مناطق روستایی و محروم به مراتب بحرانی‌تر است. کمبود آگاهی درباره مسائل اساسی سلامت مانند تغذیه صحیح، پیشگیری از بیماری‌ها و استفاده صحیح از خدمات درمانی از چالش‌های اصلی است. بسیاری از مردم هنوز نمی‌دانند چگونه اطلاعات بهداشتی را ارزیابی کرده یا از آن‌ها برای بهبود وضعیت سلامت خود استفاده کنند.
تأثیر پایین بودن سواد سلامت بر جامعه
سطح پایین سواد سلامت پیامدهای متعددی به همراه دارد. در درجه نخست، افراد به دلیل ناآگاهی در مراحل ابتدایی بیماری اقدام نمی‌کنند و این امر باعث پیشرفت بیماری و افزایش هزینه‌های درمانی می‌شود. دوم، استفاده نادرست از خدمات درمانی و مصرف بی‌رویه یا نادرست داروها، نظام بهداشتی را با چالش‌های بیشتری روبرو کرده است. علاوه بر این، بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت و فشار خون، که نیازمند مدیریت طولانی‌مدت هستند، به دلیل ناآگاهی افراد به درستی کنترل نمی‌شوند.
از سوی دیگر، کمبود آموزش‌های مرتبط با سلامت در نظام آموزشی و رسانه‌ها نیز در این راستا اهمیت دارد. در بسیاری از مناطق، به‌ویژه در روستاها و مناطق کم‌برخوردار، مردم به منابع اطلاعاتی صحیح و معتبر دسترسی ندارند. همچنین، عدم توجه کافی به آموزش‌های بهداشتی در مدارس و نهادهای اجتماعی موجب شده است که بسیاری از مردم نتوانند تصمیمات مناسبی برای حفظ سلامت خود و خانواده خود اتخاذ کنند. در این شرایط، مشکلاتی مانند مصرف نادرست داروها، رعایت نکردن رژیم‌های غذایی مناسب و عدم پیگیری درمان‌های پزشکی به وجود می‌آید که می‌تواند به بروز بیماری‌ها و افزایش هزینه‌های درمانی منجر شود.
نقش رسانه‌ها و آموزش‌های عمومی
رسانه‌ها، به‌ویژه تلویزیون، رادیو و شبکه‌های اجتماعی، می‌توانند نقش مهمی در ارتقاء سواد سلامت داشته باشند. تولید و انتشار محتوای آموزشی و اطلاع‌رسانی در زمینه‌های مختلف بهداشتی، به‌ویژه در مواقع بحران‌های سلامت مانند پاندمی‌ها یا افزایش بیماری‌های خاص، ضروری است.
رسانه‌ها می‌توانند با ارائه اطلاعات صحیح و علمی، جامعه را نسبت به اهمیت رعایت اصول بهداشتی آگاه کنند و از گسترش اطلاعات نادرست و شایعات جلوگیری کنند. همچنین، کمپین‌های عمومی می‌توانند به ترویج سبک‌های زندگی سالم و جلوگیری از رفتارهای خطرناک کمک کنند.
همکاری‌های بین‌بخشی تا چه اندازه موثر است؟
ارتقاء سواد سلامت یک مسئولیت ملی است و باید به‌صورت بین‌بخشی انجام شود. علاوه بر وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش، رسانه‌ها، دانشگاه‌ها، سازمان‌های غیردولتی و حتی بخش خصوصی باید در این زمینه همکاری کنند. برای مثال، می‌توان با همکاری وزارت آموزش و پرورش، برنامه‌های آموزشی مناسب و هدفمند در مدارس برای دانش‌آموزان در زمینه‌های بهداشتی و سلامت طراحی کرد. همچنین، همکاری با سازمان‌های غیردولتی و نهادهای مدنی برای ترویج سواد سلامت در جوامع روستایی و مناطق کم‌برخوردار می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش نابرابری‌ها داشته باشد.
نقش فناوری در ارتقاء سواد سلامت چیست؟
در دنیای امروز، فناوری اطلاعات نقش بی‌بدیلی در ارتقاء سواد سلامت ایفا می‌کند. استفاده از اپلیکیشن‌های سلامت، وب‌سایت‌های آموزشی، و شبکه‌های اجتماعی برای انتقال اطلاعات علمی و بهداشتی می‌تواند به سرعت به مردم کمک کند تا در زمینه سلامت تصمیم‌گیری‌های بهتری انجام دهند. برای مثال، اپلیکیشن‌های موبایل می‌توانند به افراد کمک کنند تا داروهای خود را به‌طور صحیح مصرف کنند یا در زمان مناسب به پزشک مراجعه کنند. همچنین، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند به عنوان یک پلتفرم برای تبادل اطلاعات میان افراد، متخصصان بهداشت و درمان، و سازمان‌های بهداشتی عمل کنند.
