گروه سلامت و دارویی برکت: سلامت به عنوان یکی از ارکان اصلی رفاه انسان‌ها، همواره مورد توجه و اهمیت بوده است. در دنیای امروز که بسیاری از کشورها در تلاش برای تأمین سلامت برای تمامی اقشار جامعه هستند، مفهوم «سلامت» فراتر از تنها یک وضعیت فیزیکی است.
امروز سلامت به عنوان یک حق اساسی بشر در سطح جهانی به رسمیت شناخته شده و در قوانین مختلف کشورهای مختلف گنجانده شده است. در این زمینه، جمهوری اسلامی ایران همواره تلاش کرده
تا از این حق برای تمام شهروندان خود حمایت کند. اما برای تحقق کامل این هدف، ضرورت مشارکت عمومی و مردمی‌سازی سلامت بیش از پیش احساس می‌شود.
سلامت: یک حق جهانی و مردمی
سلامت، از دیرباز در سطح جهانی به‌عنوان یک حق طبیعی و غیرقابل انکار برای انسان‌ها شناخته شده است. در واقع، طبق ماده ۲۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر، هر فردی حق دارد از یک استاندارد مناسب زندگی، از جمله دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی مناسب بهره‌مند شود. این قانون، جهانی است و کشورها ملزم به رعایت آن در قوانین داخلی خود هستند.
بیش از ۱۴۰ کشور جهان در قوانین اساسی خود سلامت را به‌عنوان یک حق پایه و اولیه برای مردم خود تعریف کرده‌اند. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت سلامت در جوامع بشری است و به‌ویژه با توجه به چالش‌های جهانی مانند بیماری‌های همه‌گیر، نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی، و بحران‌های زیست‌محیطی، بیشتر از همیشه نیاز به توجه به سلامت به‌عنوان یک حق اساسی احساس می‌شود.
در این بین، شعار «سلامتی من، حق من»، که در بسیاری از کشورهای پیشرفته و در حال توسعه ترویج شده است، بر این نکته تأکید دارد که هیچ فردی نباید از دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی محروم شود. این شعار نه تنها در راستای ارتقای آگاهی عمومی در مورد حق سلامت است، بلکه به دولت‌ها فشار وارد می‌کند تا اقدامات لازم را برای کاهش شکاف‌های اجتماعی و افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی برای تمام اقشار جامعه انجام دهند.
سلامت در ایران: حقی برای همگان
در جمهوری اسلامی ایران، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تدوین سیاست‌های کلان نظام، توجه ویژه‌ای به موضوع سلامت در قوانین کشور شده است. در این راستا، سیاست‌های کلی سلامت که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده‌اند، بر اهمیت تأمین عدالت در سلامت و دسترسی همگان به خدمات بهداشتی تأکید دارند. حتی امسال نیز با عنایت به اولویت های ملی و فرمایشات و تاکیدات مکرر مقام معظم رهبری در تقویت بهداشت و پیشگیری و بهره گیری از مشارکت مردم در بهداشت و همگام با سایر کشورهای جهان در شعار بین المللی دعوت به اقدام همگانی کشورها برای توسعه خدمات سلامت و پوشش همگانی سلامت و توجه به حقوق اقشار آسیب پذیر، شعار هفته سلامت «سلامت خانواده و مردمی سازی سلامت» انتخاب شد.
این سیاست‌ها نه تنها سلامت را به‌عنوان یک حق برای همگان معرفی کرده‌اند بلکه بر ضرورت توجه به ابعاد مختلف آن، اعم از جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی، نیز تأکید دارند. همچنین، این سیاست‌ها در سطح کلان، زیرساخت‌های لازم برای تأمین سلامت مردم را فراهم کرده‌اند. به‌عنوان مثال، در سال‌های اخیر، توجه به توسعه زیرساخت‌های بهداشتی، گسترش شبکه‌های بهداشت و درمان، تأسیس مراکز بهداشتی و درمانی در نقاط دورافتاده و حمایت از اقشار مختلف جامعه از اولویت‌های دولت قرار گرفته است. اما با وجود این تلاش‌ها، هنوز برخی مشکلات و چالش‌ها در زمینه دسترسی به خدمات بهداشتی وجود دارد که نیازمند توجه و برنامه‌ریزی بیشتر هستند.
چالش‌ها و موانع در تحقق سلامت همگانی
باوجود تلاش‌های انجام‌شده در ایران، تحقق کامل سلامت به‌عنوان یک حق همگانی، هنوز با چالش‌های قابل توجهی روبه‌رو است. یکی از مهم‌ترین موانع در این مسیر، کمبود منابع مالی و زیرساخت‌های بهداشتی در برخی مناطق کشور است. به‌ویژه در مناطق روستایی و دورافتاده، دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی مناسب محدود است و این محدودیت‌ها می‌تواند در مواقع بحران‌های بهداشتی مانند پاندمی‌ها خود را بیشتر نشان دهد.
همچنین، در برخی از اقشار جامعه، عدم آگاهی و موانع فرهنگی می‌تواند مانع از دسترسی به خدمات بهداشتی مناسب شود. برای مثال، برخی باورهای نادرست یا بی‌اطلاعی از اهمیت پیشگیری و درمان به‌موقع می‌تواند به تأخیر در مراجعه به پزشک و درمان بیماری‌ها منجر شود. در این راستا، آموزش عمومی و آگاه‌سازی جامعه در زمینه اهمیت سلامت فردی و اجتماعی نقشی کلیدی دارد.
گام به گام تا تحقق سلامت
مردمی‌سازی سلامت به‌عنوان یکی از رویکردهای مؤثر در ارتقای سلامت عمومی، می‌تواند نقشی حیاتی در تحقق هدف سلامت برای همگان ایفا کند. مردمی‌سازی سلامت به‌معنای مشارکت مردم در فرآیندهای بهداشتی و درمانی است. این مشارکت می‌تواند در قالب‌های مختلفی مانند مشاوره‌های پزشکی، برنامه‌های آموزشی، پیشگیرانه و درمانی، نظارت بر وضعیت بهداشت عمومی و ارتقای سطح آگاهی عمومی صورت گیرد.
در بسیاری از کشورهای دنیا، مردمی‌سازی سلامت به‌ویژه در زمینه‌های پیشگیری و آموزش، باعث افزایش بهره‌وری برنامه‌های بهداشتی و درمانی شده است. به‌عنوان مثال، در کشورهای توسعه‌یافته، مشارکت مردم در برنامه‌های پیشگیری از بیماری‌ها، واکسیناسیون، غربالگری سرطان و بیماری‌های قلبی نه تنها موجب ارتقای سطح سلامت عمومی شده بلکه باعث کاهش هزینه‌های درمانی و بهبود کیفیت زندگی مردم نیز شده است.
در ایران نیز باید این رویکرد را تقویت کرد. مردم ایران به‌ویژه در مناطقی که دسترسی به خدمات بهداشتی محدود است، باید از طریق برنامه‌های آموزشی و مشاوره‌ای به اهمیت مشارکت در فرآیندهای سلامت آگاه شوند. مشارکت مردم در این فرآیند نه تنها باعث ارتقای سطح سلامت فردی می‌شود بلکه موجب تقویت همکاری‌های اجتماعی و حمایت از افراد آسیب‌پذیر در جامعه می‌شود.
راهکارهای تقویت مردمی‌سازی سلامت
برای تحقق مردمی‌سازی سلامت در ایران، چندین راهکار اساسی وجود دارد که می‌تواند به کاهش شکاف‌های بهداشتی و درمانی و افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی برای تمامی افراد کمک کند:
افزایش آگاهی عمومی: آگاهی‌رسانی به مردم در خصوص اهمیت پیشگیری از بیماری‌ها، غربالگری‌های منظم، تغذیه سالم و ورزش می‌تواند نقش مهمی در ارتقای سلامت عمومی داشته باشد.
گسترش برنامه‌های مشارکتی: ایجاد برنامه‌های مشترک میان مردم، دولت و نهادهای غیردولتی در زمینه‌های پیشگیری و درمان بیماری‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی در سراسر کشور کمک کند.
توسعه زیرساخت‌های بهداشتی: ایجاد مراکز درمانی در مناطق محروم و دورافتاده، به‌ویژه در استان‌های کمتر توسعه‌یافته، می‌تواند به تأمین عدالت در سلامت و افزایش دسترسی مردم به خدمات بهداشتی کمک کند.
تأمین منابع مالی برای خدمات بهداشتی: تخصیص منابع بیشتر به بخش بهداشت و درمان، به‌ویژه برای اقشار کم‌درآمد و آسیب‌پذیر، می‌تواند موجب بهبود دسترسی به خدمات درمانی و کاهش هزینه‌های درمانی برای افراد نیازمند شود.
پشتیبانی از تحقیقات بهداشتی: حمایت از تحقیقات علمی در زمینه بیماری‌ها و روش‌های درمانی نوین می‌تواند به ارتقاء خدمات درمانی و افزایش اثربخشی آن‌ها در کشور کمک کند.
آینده‌ای روشن برای سلامت همگانی
در نهایت، دستیابی به یک سیستم سلامت همگانی و عادلانه برای تمام مردم، نیازمند همکاری و هم‌افزایی تمامی نهادها، دستگاه‌ها و مردم است. اگرچه در سال‌های اخیر گام‌های بزرگی در زمینه سلامت برداشته شده، هنوز برای تحقق عدالت در سلامت و دسترسی همه مردم به خدمات بهداشتی و درمانی بهبودهای بیشتری لازم است.
مردمی‌سازی سلامت یکی از مؤثرترین راهکارها برای تحقق این هدف است که با استفاده از مشارکت آگاهانه و فعال مردم، می‌توان گام‌های مؤثری در مسیر سلامت همگانی برداشت. همکاری‌های ملی و بین‌المللی، افزایش منابع مالی، بهبود زیرساخت‌ها و ترویج فرهنگ پیشگیری، می‌تواند مسیر دستیابی به سلامت همگانی و حقوق اساسی آن را هموارتر سازد.
برای امتیاز به این نوشته کلیک کنید!
