نوسانات نرخ ارز تأثیرات عمیقی بر زنجیره تأمین دارو و تجهیزات پزشکی در ایران دارد و می‌تواند بر تمامی جنبه‌های این صنعت، از تولید و واردات گرفته تا مصرف نهایی توسط بیماران، اثر بگذارد.
گروه سلامت و دارویی برکت: نوسانات نرخ ارز یکی از چالشهای اقتصادی است که تأثیرات عمده‌ای بر بازارهای مختلف کشورها دارد. این نوسانات، به‌ویژه در کشورهایی که به واردات وابسته هستند، می‌تواند پیامدهای جدی برای تأمین کالاهای اساسی، از جمله دارو و تجهیزات پزشکی، به‌همراه داشته باشد.
ایران نیز مانند بسیاری دیگر از کشورها علاوه بر تولیدات داخلی و خودکفایی در تولید، بخشی از نیازهای خود را از طریق واردات دارو و تجهیزات پزشکی تأمین می‌کند و به همین دلیل تحت تاثیر نوسانات نرخ ارز قرار گرفته است. با توجه به اینکه دسترسی به دارو و تجهیزات پزشکی جزء حقوق اساسی هر شهروند است، ایجاد اختلال در تأمین این اقلام حیاتی می‌تواند پیامدهای جدی بر سلامت عمومی جامعه و به‌ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر داشته باشد.
در همین راستا، در این گزارش، به بررسی تأثیر نوسانات نرخ ارز بر تأمین دارو و تجهیزات پزشکی در ایران می‌پردازیم.
تأثیر نوسانات نرخ ارز بر قیمت دارو و تجهیزات پزشکی
یکی از نخستین اثرات نوسانات نرخ ارز، افزایش یا کاهش قیمت داروها و تجهیزات پزشکی وارداتی است. بخشی از مواد اولیه داروسازی و همچنین، تجهیزات پزشکی پیشرفته از خارج از کشور وارد می‌شوند. افزایش نرخ ارز به معنای افزایش هزینه واردات این اقلام است که مستقیماً به افزایش قیمت نهایی آن‌ها منجر می‌شود. در مواردی که دولت قادر به تأمین ارز مورد نیاز با نرخ ترجیحی نباشد، واردکنندگان مجبور به استفاده از ارز آزاد خواهند بود، که این موضوع قیمت‌ها را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
از سوی دیگر، افزایش قیمت داروها و تجهیزات پزشکی می‌تواند به کاهش قدرت خرید بیماران و بیمارستان‌ها منجر شود. این مسأله به‌ویژه برای بیمارانی که به داروهای خاص یا تجهیزات پیشرفته نیاز دارند، مشکل‌ساز است. بسیاری از داروهای حیاتی و بیماری‌های خاص به دلیل قیمت بالای آن‌ها، برای بیماران قابل‌دسترس نخواهند بود. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش سطح دسترسی بیماران به خدمات پزشکی شود و در برخی موارد سلامت عمومی جامعه را به خطر بیندازد.
کاهش دسترسی به دارو و تجهیزات پزشکی
افزایش قیمت دارو و تجهیزات تنها یکی از مشکلات ناشی از نوسانات نرخ ارز است. یکی دیگر از پیامدهای مهم این نوسانات، کاهش دسترسی به این اقلام در بازار است. در شرایطی که قیمت ارز به‌طور مداوم تغییر می‌کند، واردکنندگان و تأمین‌کنندگان ممکن است از واردات کالا خودداری کنند یا واردات را به‌طور موقت متوقف کنند تا وضعیت ارز به‌ثبات برسد. این مسأله می‌تواند منجر به کمبود دارو و تجهیزات پزشکی در بازار شود.
کاهش دسترسی به دارو و تجهیزات، بیشترین تأثیر را بر بیماران مبتلا به بیماری‌های خاص و مزمن دارد. این بیماران نیاز مداوم به داروهای تخصصی دارند که در صورت کمبود یا افزایش قیمت آن‌ها، درمان خود را به‌سختی ادامه خواهند داد. در برخی موارد، کمبود داروهای حیاتی می‌تواند به بروز بحران‌های بهداشتی منجر شود. برای مثال، در دوران همه‌گیری کرونا، تامین تجهیزات پزشکی مانند دستگاه‌های ونتیلاتور و ماسک‌های پزشکی به یکی از چالشهای مهم تبدیل شده بود که نوسانات نرخ ارز نقش مهمی در آن داشت.
تأثیر بر تولید داخلی دارو و تجهیزات پزشکی
با وجود اینکه ایران تلاش‌های زیادی برای افزایش تولید داخلی دارو و تجهیزات پزشکی انجام داده است، همچنان بخشی از این تولیدات به مواد اولیه وارداتی وابسته هستند. بر همین اساس، نوسانات نرخ ارز می‌تواند هزینه واردات این مواد اولیه را افزایش دهد و در نتیجه هزینه تولید نهایی را نیز بالا ببرد. این موضوع موجب می‌شود که حتی تولیدکنندگان داخلی نیز با مشکلات مالی مواجه شوند و توانایی خود را برای تولید انبوه و پایدار کاهش دهند.
افزایش هزینه‌های تولید داخلی، علاوه بر افزایش قیمت نهایی محصولات، ممکن است به کاهش کیفیت تولیدات داخلی نیز منجر شود. برخی تولیدکنندگان ممکن است برای کاهش هزینه‌ها، به استفاده از مواد اولیه ارزان‌تر و با کیفیت پایین‌تر روی آورند که این موضوع سلامت بیماران را به خطر می‌اندازد.
اثرات بلندمدت اقتصادی
نوسانات نرخ ارز به‌طور کلی تأثیرات بلندمدتی بر اقتصاد دارو و تجهیزات پزشکی دارد. افزایش قیمت‌ها و کاهش دسترسی به این اقلام، می‌تواند بر بازار سلامت تأثیر منفی بگذارد و تقاضا برای خدمات پزشکی کاهش یابد. این امر می‌تواند به کاهش درآمد بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و داروخانه‌ها منجر شود. همچنین، نوسانات نرخ ارز می‌تواند باعث بی‌اعتمادی تولیدکنندگان و واردکنندگان به بازار شده و انگیزه آن‌ها برای سرمایه‌گذاری در این حوزه را کاهش دهد.
چالشهای بیمه‌های درمانی
یکی دیگر از تأثیرات نوسانات نرخ ارز، فشار مضاعف بر شرکت‌های بیمه درمانی است. افزایش قیمت دارو و تجهیزات پزشکی، شرکت‌های بیمه را مجبور به پرداخت هزینه‌های بالاتری برای پوشش درمان بیماران می‌کند. این موضوع ممکن است به کاهش سطح خدمات بیمه‌ای یا افزایش هزینه‌های بیمه برای بیماران منجر شود. برخی شرکت‌های بیمه ممکن است قادر به پوشش کامل هزینه‌های درمانی نباشند که این موضوع بیماران را تحت فشار قرار می‌دهد.
راهکارهای مدیریتی و کنترل تأثیرات نوسانات نرخ ارز
برای مدیریت تأثیرات نوسانات نرخ ارز بر تأمین دارو و تجهیزات پزشکی، اتخاذ راهکارهای مدیریتی موثر ضروری است. یکی از مهم‌ترین راهکارها، ارائه تسهیلات ارزی برای واردکنندگان و تولیدکنندگان دارو و تجهیزات پزشکی است. دولت می‌تواند با تخصیص ارز ترجیحی و مدیریت دقیق تخصیص ارز، از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها جلوگیری کند.
علاوه بر این، ایجاد ذخایر استراتژیک از داروها و تجهیزات پزشکی ضروری می‌تواند به‌عنوان یک راهکار مؤثر در مقابله با کمبودها و نوسانات ناگهانی بازار عمل کند. دولت می‌تواند با همکاری شرکت‌های دارویی و تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی، ذخایری از اقلام حیاتی و مورد نیاز بیماران را به‌صورت مداوم نگهداری کند تا در مواقع بحرانی از کمبودها جلوگیری شود.
بسیاری از داروهایی که در داخل ایران تولید می‌شوند، به مواد اولیه وارداتی نیاز دارند. تغییرات نرخ ارز به‌طور مستقیم بر هزینه‌های واردات این مواد اثر می‌گذارد. وقتی نرخ ارز افزایش می‌یابد، تولیدکنندگان دارو با افزایش هزینه‌های تأمین مواد اولیه مواجه می‌شوند که این موضوع در نهایت به افزایش قیمت داروهای داخلی نیز منجر می‌شود.
این افزایش قیمت نه‌تنها بر قدرت خرید بیماران تأثیر می‌گذارد، بلکه به کاهش تولید برخی داروهای اساسی و حیاتی نیز ممکن است منجر شود. علاوه بر این، نوسانات نرخ ارز باعث تأخیر در واردات مواد اولیه می‌شود که به کندی در فرایند تولید داروها منجر شده و در نهایت دسترسی به داروها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تأثیر بر تحقیقات و توسعه در حوزه داروسازی
توسعه و تحقیقات دارویی یکی از محورهای کلیدی برای دستیابی به خودکفایی در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی است. اما نوسانات نرخ ارز می‌تواند برنامه‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای را مختل کند. شرکت‌ها و مؤسسات تحقیقاتی برای انجام تحقیقات در زمینه داروهای جدید یا تجهیزات پیشرفته به تأمین مواد، دستگاه‌ها و فناوری‌های وارداتی نیاز دارند. با افزایش هزینه‌های واردات و عدم ثبات ارزی، بودجه‌های تحقیقاتی کاهش یافته و پروژه‌های تحقیقاتی با چالشهای مالی روبرو می‌شوند. این مسئله می‌تواند به تأخیر در تولید و عرضه داروهای جدید منجر شود و همچنین توسعه فناوری‌های نوین برای درمان بیماری‌های خاص به کندی پیش رود.
تأثیر بر بیمارستان‌ها و سیستم بهداشتی
بیمارستان‌ها و مراکز درمانی نیز از نوسانات نرخ ارز تأثیرات زیادی می‌پذیرند. بسیاری از تجهیزات پزشکی پیشرفته که در درمان بیماران حیاتی است، از کشورهای خارجی وارد می‌شود. افزایش نرخ ارز به افزایش قیمت این تجهیزات منجر می‌شود و بیمارستان‌ها برای تهیه این تجهیزات با مشکلات مالی مواجه می‌شوند. به‌ویژه بیمارستان‌های دولتی که منابع مالی محدودی دارند، ممکن است با کمبود تجهیزات پزشکی روبرو شوند. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش کیفیت خدمات درمانی و افزایش زمان انتظار بیماران برای دریافت درمان شود. بیمارستان‌ها همچنین مجبور خواهند بود هزینه‌های اضافی را به بیماران منتقل کنند که فشار مالی بیشتری بر بیماران و به‌ویژه بر افراد کم‌درآمد ایجاد می‌کند.
راهکارهای پیشنهادی برای کاهش تأثیرات نوسانات ارز
۱. توسعه تولید داخلی: یکی از مهم‌ترین راهکارها برای مقابله با نوسانات نرخ ارز، توسعه و تقویت تولید داخلی داروها و تجهیزات پزشکی است. با توجه به زیرساخت‌های موجود در کشور، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و تولیدکنندگان داخلی می‌تواند به خودکفایی در تولید برخی از داروها و تجهیزات پزشکی منجر شود. همچنین سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های دارویی و تکنولوژی‌های پزشکی می‌تواند وابستگی به واردات را کاهش دهد.
۲. تنظیم نرخ ارز تخصیص‌یافته به حوزه بهداشت و درمان: دولت باید سیاست‌های ارزی دقیقی برای تخصیص ارز به بخش‌های حیاتی نظیر دارو و تجهیزات پزشکی اتخاذ کند. ارائه ارز ترجیحی برای واردات داروهای حیاتی و تجهیزات پزشکی ضروری می‌تواند به کاهش قیمت‌ها و جلوگیری از کمبودهای دارویی کمک کند.
۳. حمایت از بیماران: افزایش قیمت داروها و تجهیزات پزشکی بر توان خرید بیماران تأثیر زیادی دارد. دولت باید از طریق برنامه‌های حمایتی نظیر بیمه‌های درمانی جامع و ارائه یارانه به بیماران مبتلا به بیماری‌های خاص، بار مالی را بر دوش آن‌ها کاهش دهد. همچنین، ارائه تسهیلات مالی و یارانه‌های هدفمند به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی می‌تواند به کاهش هزینه‌های درمانی بیماران کمک کند.
۴. ایجاد ذخایر استراتژیک دارو و تجهیزات پزشکی: دولت می‌تواند با ایجاد ذخایر استراتژیک از داروهای حیاتی و تجهیزات پزشکی ضروری، از کمبودهای ناگهانی جلوگیری کند. این ذخایر در مواقع بحرانی یا در صورت نوسانات شدید نرخ ارز، می‌تواند برای تأمین نیازهای فوری بیماران به‌کار گرفته شود.
۵. همکاری‌های بین‌المللی: ایران می‌تواند با افزایش همکاری‌های بین‌المللی و عقد قراردادهای پایدار با شرکت‌های خارجی، از تأثیرات منفی نوسانات نرخ ارز بر واردات دارو و تجهیزات پزشکی بکاهد. ایجاد توافق‌نامه‌های تجاری بلندمدت با تأمین‌کنندگان مواد اولیه و تجهیزات می‌تواند تضمین‌کننده تأمین این اقلام در شرایط بحرانی باشد.
نتیجه‌گیری
نوسانات نرخ ارز تأثیرات عمیقی بر زنجیره تأمین دارو و تجهیزات پزشکی در ایران دارد و می‌تواند بر تمامی جنبه‌های این صنعت، از تولید و واردات گرفته تا مصرف نهایی توسط بیماران، اثر بگذارد. برای مدیریت این چالش‌ها، برنامه‌ریزی دقیق و اتخاذ سیاست‌های مالی و ارزی مؤثر ضروری است.
دولت با حمایت از تولید داخلی، تخصیص منابع مالی مناسب و ایجاد همکاری‌های بین‌المللی می‌تواند از کاهش دسترسی به داروها و تجهیزات پزشکی جلوگیری کرده و دسترسی پایدار به خدمات بهداشتی را تضمین کند. منابع ارزی، توسعه همکاری‌های بین‌المللی با بانک‌های خارجی و موسسات مالی کشورهای دوست می‌تواند نقش مهمی در تأمین مالی صنعت دارویی ایران ایفا کند.
برای امتیاز به این نوشته کلیک کنید!
