گروه سلامت و دارویی برکت: وقتی کووید-۱۹ پا به میدان گذاشت، تصور عمومی و حتی پزشکی این بود که با یک بیماری حاد تنفسی سر و کار داریم. اما واقعیت خیلی زود ما را غافلگیر کرد. بیمارانی که از بخش مراقبت‌های ویژه مرخص می‌شدند، با نشانه‌هایی بازمی‌گشتند که هیچ ارتباط مستقیمی به ریه نداشت: افزایش وزن یا کاهش شدید وزن، دیابت نوع ۲، ریزش مو، خستگی‌های مزمن، دردهای عضلانی، نوسانات خلقی، بی‌خوابی‌های مقاوم و تغییر در اشتها.
در حقیقت، کووید-۱۹ عملکرد پیچیده‌ای در بدن داشت که به سیستم متابولیک؛ قلب تپنده تنظیم انرژی، قند، چربی، هورمون و حتی خلق و خو ، ضربه زد. اینجا بود که مشخص شد کووید-۱۹ یک “ویروس با تأثیر چند-سیستمی” است؛ یعنی همزمان چندین سیستم حیاتی را هدف می‌گیرد و نتایج آن تا ماه‌ها بعد از عفونت باقی می‌ماند.
در همین راستا، در این گزارش، به بررسی علمی و کاربردی این پرسش می‌پردازیم: چرا کرونا بدن را به شکلی عمیق متحول و چطور این اتفاق، صنعت داروسازی را وادار به بازتعریف درمان‌ها کرد؟
وقتی ویروس فرمان تغذیه و انرژی را به‌دست گرفت
بدن ما برای حفظ تعادل حیاتی به سیستم‌های دقیقی وابسته است: هورمون‌هایی مثل انسولین، غددی مثل تیروئید، گیرنده‌هایی روی سلول‌ها، آنزیم‌هایی در کبد و کلیه‌ها. کرونا با ورود به سلول‌هایی که گیرنده ACE2 دارند – از ریه گرفته تا لوزالمعده و سلول‌های چربی – نه‌تنها در عملکرد تنفسی، بلکه در فرآیندهای بنیادین سوخت‌وساز، مدیریت انرژی، تنظیم قند، سطح چربی و حتی خلق و خو دخالت کرد.
یکی از دلایل خستگی مزمن و بی‌حالی طولانی‌مدت پس از کرونا، همین اختلال در عملکرد میتوکندری بود
در واقع، یکی از دلایل خستگی مزمن و بی‌حالی طولانی‌مدت پس از کرونا، همین اختلال در عملکرد میتوکندری (کارخانه تولید انرژی در سلول‌ها) بود. افراد دچار افت انرژی می‌شدند و پرخوری می‌کردند، چرا که مغز حس گرسنگی را اشتباها تفسیر می‌کرد. در بسیاری از بیماران نیز علائم مقاومت به انسولین ،پیش‌دیابت یا دیابت، ظاهر شد.
عام‌تر بگوییم: بدن در اثر کرونا دچار «سردرگمی تنظیمی» شده بود. نمی‌دانست گرسنه است یا سیر، فعال است یا خسته، سالم است یا بیمار.
سندرم متابولیک پنهان پس از بهبودی؛ بیماری‌هایی که آرام و بی‌صدا رسیدند
سندرم متابولیک شامل مجموعه‌ای از مشکلات است: فشار خون بالا، افزایش چربی شکمی، بالا رفتن قند خون و اختلال در چربی خون. پیش از کرونا، این سندرم بیشتر در افراد کم‌تحرک و با رژیم غذایی ناسالم مشاهده می‌شد. اما بعد از کرونا، حتی افراد لاغر و سالم هم نشانه‌هایی از این اختلال را نشان دادند.
مطالعات مختلف نشان دادند که در بسیاری از بیماران بهبودیافته، سطح CRP (نشانگر التهاب)، سطح HbA1c (نشانگر قند طولانی‌مدت)، و مارکرهای التهابی دیگر بالا رفته‌اند؛ حتی بدون اینکه فرد احساس بیماری کند. این وضعیت نیازمند بازتعریف مفهوم سلامت پس از کرونا است: ظاهراً سالم بودن با واقعی سالم بودن، یکی نیست.
بدن بازبرنامه‌ریزی‌شده: چگونه کرونا کدهای بیولوژیکی ما را بازنویسی کرد؟
آنچه کرونا با بدن انسان انجام داد، تنها تخریب موقت یک سیستم نبود؛ بلکه در بسیاری از افراد، بدن را بازبرنامه‌ریزی کرد. در اصطلاح علمی، زمانی سازوکارهای سلولی، مسیرهای متابولیکی و سیگنال‌های درون‌سلولی به شکلی پایدار تغییر می‌کنند، گفته می‌شود که «کد زیستی» بدن بازنویسی شده است. دقیقاً مانند یک نرم‌افزار که در اثر ویروس، تنظیماتش تغییر کرده باشد؛ نه فقط خراب، بلکه شبیه چیزی دیگر شده باشد.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که کرونا در برخی سلول‌های بنیادی، تنظیم بیان ژن‌ها را دگرگون کرده و حتی الگوهای پاسخ‌دهی به انسولین، ذخیره چربی و تولید ATP (انرژی سلولی) را تغییر داده است. این موضوع بدین معناست که بدن برخی بیماران، حتی پس از پاک شدن ویروس، بدنی متفاوت از قبل دارد: چاق‌تر، کم‌انرژی‌تر، عصبی‌تر، مقاوم‌تر به داروهای قبلی.
بدن پساکرونا نیاز به درمان‌هایی دارد که با بازنویسی‌های سلولی سازگار باشد
در این شرایط، رویکرد پزشکی سنتی دیگر پاسخگو نیست. بدن پساکرونا نیاز به درمان‌هایی دارد که با این بازنویسی‌های سلولی سازگار باشد. به عنوان مثال:
استفاده از مکمل‌هایی که عملکرد میتوکندری را فعال می‌کنند، مثل PQQ یا CoQ10؛
تمرکز بر داروهایی که مسیرهای التهابی مزمن را خاموش می‌کنند؛
یا حتی داروهایی که مستقیماً بیان ژن‌ها را هدف می‌گیرند، مانند داروهای اپی‌ژنتیکی در فاز تحقیقاتی.
به زبان ساده: کرونا فقط بدن را بیمار نکرد؛ آن را دوباره تنظیم کرد. درمان این بدن، باید متناسب با “کد جدید” باشد و این موضوع اقدامی است که داروسازی آینده باید آمادگی کافی و لازم را داشته باشد.
داروهای ناکافی، درمان‌های جدید: نیاز به نسل تازه‌ای از ترکیب‌های دارویی
در مقابل این وضعیت، صنعت داروسازی چگونه واکنش نشان داد؟ در ابتدا بسیاری از شرکت‌ها تمرکز خود را بر واکسن و داروهای ضدویروسی قرار دادند. اما به‌تدریج با افزایش شواهد، تمرکز به سمت مدیریت عوارض متابولیکی حرکت کرد. اکنون پروژه‌هایی برای توسعه داروهای ترکیبی در جریان است که چند عملکرد را با هم هدف می‌گیرند: کاهش التهاب، بهبود حساسیت به انسولین، و تقویت عملکرد میتوکندری‌ها.
داروهایی مانند Metformin (ضددیابت)، NAC (آنتی‌اکسیدان)، و حتی ترکیبات ضدپیری (مثل Rapamycin و Resveratrol) در حال بررسی برای استفاده در لانگ کووید هستند.
این مسئله یعنی: کرونا ما را به بازتعریف درمان‌های مزمن و حتی داروهای مکمل مجبور کرده است.
بازسازی بالینی: وقتی علم و صنعت دارو مجبور شدند «بدن کرونایی» را دوباره بفهمند
مراکز تحقیقاتی در مناطق مختلف جهان از جمله اروپا و آسیا، امروز دیگر کووید را فقط از منظر عفونت حاد نمی‌بینند، بلکه مدل‌هایی طراحی می‌کنند که نشان می‌دهد این ویروس چگونه مسیرهای بیوشیمیایی بدن را دگرگون کرده است. این امر، منجر به ایجاد شاخه‌ای تازه در فارماکولوژی شده که به آن “داروسازی پساویروسی” می‌گویند – یعنی طراحی داروهایی که نه برای مقابله با ویروس، بلکه برای بازسازی بدن پس از تخریب ویروس ساخته می‌شوند.
بخشی از این تحقیقات به استفاده از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی اثرات متقابل داروها، تعیین بهترین ترکیب‌ها برای بدن‌های پساکرونا، و یافتن نشانه‌های زودهنگام اختلال متابولیک متمرکز شده است.
پاندمی که ما را مجبور کرد بدن را دوباره بشناسیم
اگر بخواهیم کرونا را از نگاهی عمیق‌تر مورد بررسی قرار دهیم، باید بپذیریم که این بیماری فرصتی بود برای بازنگری در نگاه ما به سلامت. تا پیش از آن، سلامت را اغلب در قالب «نداشتن بیماری» تعریف می‌کردیم. اما حالا می‌دانیم که یک فرد می‌تواند بدون تب، بدون سرفه، اما با سیستم متابولیکی مختل‌شده، بیمار باشد. کرونا به ما آموخت که جسم انسان یک سیستم واحد است؛ نه فقط مجموعه‌ای از اندام‌های جدا. و همین نکته، صنعت داروسازی را به سمت درمان‌های چندبعدی‌تر، شخصی‌تر و هوشمندتر سوق داده است.
داروسازی امروز در حال نوشتن نسخه‌ای جدید است؛ نه فقط برای کووید، بلکه برای فهمی نو از «درمان بدن پیچیده انسانی»
کرونا تمام شد، اما نسخه درمان‌های آن هنوز نوشته نشده است…
کرونا شاید دیگر مثل قبل کشنده نباشد، اما به‌شکلی پنهان در بدن میلیون‌ها نفر باقی مانده است؛ نه به‌عنوان ویروس، بلکه به‌عنوان خاطره‌ای متابولیک. داروسازی امروز در حال نوشتن نسخه‌ای جدید است؛ نه فقط برای کووید، بلکه برای فهمی نو از «درمان بدن پیچیده انسانی».
نسل جدیدی از داروها در راه است که دیگر فقط به علائم توجه نمی‌کنند، بلکه ریشه‌ها را هدف می‌گیرند: از عملکرد سلولی تا تعادل روانی. کرونا ما را مجبور کرد بدن را دوباره بخوانیم؛ و این بار، با دقت، با علم، و با فروتنی بیشتر.
برای امتیاز به این نوشته کلیک کنید!
