گروه سلامت و دارویی برکت: هر ساله سوم ماه دسامبر (که در سال جاری این تاریخ برابر با سیزدهم آذر است)، به عنوان روز جهانی معلولین نامگذاری شده است. این روز، فرصتی ارزشمند برای بازنگری در تلاش‌ها و اقدامات انجام‌شده در جهت بهبود کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت است.
در ایران با توجه به اینکه جمعیت قابل‌توجهی از افراد دارای معلولیت با چالش‌هایی همچون دسترسی به امکانات بهداشتی، آموزشی، اشتغال و مناسب‌سازی محیط‌های عمومی مواجه هستند، توجه به حقوق این قشر از جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است؛ در حالی که البته اهمیت نقش نهادهایی مانند ستاد اجرایی فرمان امام، بنیادهای خیریه، و سازمان‌های دولتی و غیردولتی در حمایت از معلولین به طور چشمگیری قابل توجه است.
در همین راستا، این گزارش به بررسی وضعیت کلی معلولین در ایران، امکانات موجود، چالش‌ها و اقدامات مؤثر نهادهای مختلف می‌پردازد.
وضعیت معلولین در ایران
بر اساس آمارهای منتشرشده توسط سازمان بهزیستی، حدود 11.5 درصد از جمعیت ایران به نوعی از معلولیت جسمی، ذهنی یا حسی رنج می‌برند. این افراد برای دستیابی به حقوق اولیه خود مانند دسترسی به آموزش، اشتغال، و خدمات بهداشتی نیازمند حمایت‌های ویژه‌ای هستند.
با وجود پیشرفت‌هایی در تصویب قوانین و مقررات حمایتی نظیر قانون حمایت از حقوق معلولان، اجرای کامل این قوانین با مشکلاتی مواجه بوده است. عدم مناسب‌سازی زیرساخت‌های شهری، کمبود امکانات توانبخشی، و مشکلات دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی از جمله چالش‌های مهم در این حوزه است.
چالش‌های معلولین
با وجود این تلاش‌های صورت گرفته در جهت افزایش توجه به حقوق معلولین، افراد دارای معلولیت همچنان با مشکلات متعددی مواجه هستند:
بسیاری از شهرها فاقد مراکز تخصصی توانبخشی هستند؛ ضمن اینکه خیابان‌ها، ساختمان‌های اداری، و وسایل نقلیه عمومی هنوز برای استفاده معلولین مناسب‌سازی نشده‌اند.
همچنین، بسیاری از خانواده‌های دارای فرد معلول توان مالی کافی برای تأمین نیازهای درمانی و توانبخشی ندارند. مدارس و دانشگاه‌ها نیز غالباً از امکانات کافی برای دانش‌آموزان و دانشجویان معلول برخوردار نیستند و کارفرمایان نیز تمایلی به استخدام این افراد نشان نمی‌دهند.
از سوی دیگر، شرایط زندگی معلولین در مناطق روستایی و محروم بسیار سخت‌تر از شهرهاست. در این مناطق، علاوه بر کمبود امکانات، نگرش فرهنگی و اجتماعی نیز مانعی برای استفاده از خدمات توانبخشی و درمانی است.
اقدامات نهادهای مختلف در بهبود وضعیت معلولین
نهادهای دولتی و غیردولتی نقش قابل‌توجهی در بهبود شرایط معلولین ایفا می‌کنند. سازمان بهزیستی کشور به عنوان متولی اصلی این حوزه، با اجرای برنامه‌های حمایتی و توانبخشی تلاش می‌کند شرایط بهتری را برای معلولین فراهم کند. همچنین بنیاد برکت و بنیاد مستضعفان با سرمایه‌گذاری در حوزه توانبخشی و مناسب‌سازی محیط‌های عمومی، تأثیرات مثبتی داشته‌اند.
در همین حال، مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد (NGOها) در ارائه خدمات مشاوره‌ای، درمانی و آموزشی به معلولین بسیار حیاتی است. نمونه‌هایی از این اقدامات شامل کمپین‌های جمع‌آوری کمک برای تهیه تجهیزات توانبخشی و برگزاری کارگاه‌های آگاهی‌بخشی است.
نقش ستاد اجرایی فرمان امام
ستاد اجرایی فرمان امام، یکی از نهادهای برجسته در حمایت از افراد دارای معلولیت، اقدامات مهمی در این زمینه انجام داده است. از جمله این طرحها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
اهدای ویلچر و تجهیزات پزشکی: در سال‌های اخیر، هزاران دستگاه کمک‌کننده حرکتی نظیر ویلچر، واکر و عصا به افراد نیازمند اهدا شده است.
ایجاد مراکز توانبخشی: ستاد اجرایی با همکاری سازمان بهزیستی مراکز توانبخشی متعددی را برای ارائه خدمات فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، و روان‌درمانی احداث کرده است.
اشتغال‌زایی: برنامه‌های ویژه‌ای برای آموزش حرفه‌ای معلولین و حمایت از کسب‌وکارهای کوچک مرتبط با این افراد اجرا شده است.
افزون بر این، یکی از پروژه‌های موفق این ستاد، راه‌اندازی کارگاه‌های تولیدی با امکان اشتغال برای معلولین است. این اقدام نه‌تنها به توانمندسازی اقتصادی آن‌ها کمک می‌کند، بلکه اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی را در میان این افراد تقویت می‌کند. همچنین این نهاد با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد، طرح‌هایی برای تأمین هزینه‌های درمانی و توانبخشی معلولین اجرا کرده است. از آن جمله می توان به توزیع هزاران دستگاه کمک‌حرکتی از سوی این ستاد به معلولین مناطق محروم اشاره کرد.
