با مدیریت هوشمندانه، سرمایه‌گذاری پیوسته، تربیت نیروی انسانی خلاق و نهادسازی کارآمد، می‌توان ایران را به یکی از قطب‌های اصلی فناوری‌های دارویی در منطقه تبدیل کرد.
گروه سلامت و دارویی برکت: در عصر کنونی که رقابت جهانی نه تنها در اقتصاد بلکه در تولید دانش و فناوری معنا می‌یابد، دستیابی به استقلال فناورانه ضرورتی ملی است. فناوری به عنوان نیروی محرکه اصلی تحول در همه حوزه‌ها، به ویژه در سلامت و داروسازی، نقشی تعیین‌کننده در شکل‌دهی به آینده کشورها ایفا می‌کند. در چنین بستری، بومی‌سازی فناوری‌های دارویی پیشرفته، صرفاً یک ضرورت تکنولوژیک یا علمی نیست؛ بلکه تبلوری از اراده جمعی برای ساختن زیربنای استقلال پایدار، امنیت ملی و پیشرفت استراتژیک است.
کشورهایی که در دام وابستگی به واردات داروهای حیاتی گرفتار مانده‌اند، با تهدیداتی فراتر از چالش‌های بهداشتی روبه‌رو هستند؛ تهدیداتی که امنیت اقتصادی، سلامت اجتماعی و حتی ثبات سیاسی آن‌ها را به مخاطره می‌اندازد. ایران نیز در این مسیر، با اتخاذ راهبرد بومی‌سازی دارو، در تلاش برای عبور از تنگنای وابستگی و رسیدن به افق خوداتکایی دارویی است.
سرمایه‌گذاری در دانش و فناوری: جرقه تحول
هر حرکت ملی در مسیر استقلال فناورانه، از نقطه‌ای آغاز می‌شود که علم و سرمایه به هم می‌رسند. تحقق بومی‌سازی در صنعت دارو بدون سرمایه‌گذاری سازمان یافته در تحقیق و توسعه (R&D) امری محال است. برنامه ریزی در این مسیر باید فراتر از تأمین مالی صرف باشد و به تدوین نقشه راهی جامع برای توسعه زیرساخت‌های فناورانه منجر شود. پیوند بین دانشگاه، صنعت و دولت به‌عنوان «مثلث طلایی نوآوری» باید تقویت شود تا داروهای نوترکیب و محصولات بیوتکنولوژی نه‌تنها پاسخگوی نیاز داخلی باشند، بلکه قابلیت رقابت جهانی نیز پیدا کنند.
هم‌آوایی فناوری و فرهنگ بومی
موفقیت در فناوری زمانی محقق می‌شود که بذر آن در بستر فرهنگ ملی کاشته شود. فناوری بدون فرهنگ حمایت‌کننده، به کالایی وارداتی و بی‌ریشه تبدیل می‌شود. بومی‌سازی دارو نیازمند نهادینه‌سازی فرهنگ نوآوری، تقویت جسارت علمی، ترویج روحیه ریسک‌پذیری و اعتماد به توان ملی است.
ایجاد اکوسیستم اجتماعی مناسب برای حمایت از پژوهشگران و کارآفرینان در کنار فرهنگ‌سازی رسانه‌ای، از الزامات این مسیر است. این هم‌افزایی فرهنگی و علمی است که زمینه‌ساز پایداری فناوری خواهد بود.
حکمرانی هوشمند: زیربنای توسعه پایدار
پشت هر جهش فناورانه، یک ساختار حکمرانی خلاق و پیش‌نگر قرار دارد. بومی‌سازی، بدون تدوین سیاست‌های هوشمندانه، نظام حمایتی شفاف و حکمرانی فناورانه نتیجه بخش نخواهد بود. دولت باید از نقش نظارتی صرف عبور کرده و به تسهیل‌گر توسعه تبدیل شود.
وضع قوانین مالکیت فکری پیشرفته، حمایت از ثبت اختراعات، تخصیص یارانه‌های تحقیقاتی و ایجاد بسترهای حقوقی برای حضور پررنگ بخش خصوصی، لازمه این تحول‌اند. نقش نهادهای تنظیم‌گر، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیپلماسی فناوری، همگی به مثابه ستون‌های ساختار حکمرانی توسعه‌محور باید بازتعریف شوند.
بومی‌سازی و توسعه پایدار: پیوندی ناگسستنی
هیچ کشوری به توسعه پایدار نمی‌رسد، مگر آنکه ستون‌های استقلال فناورانه را در خاک خود بنا کند. تولید داخلی داروهای پیشرفته، نه‌فقط به‌عنوان یک مزیت اقتصادی، بلکه به‌عنوان تجسم عدالت سلامت، جایگاه ویژه‌ای دارد.
کاهش وابستگی به واردات، افزایش دسترسی مردم به داروهای باکیفیت و ایجاد اشتغال تخصصی، نشان از ارتباط تنگاتنگ میان بومی‌سازی و شاخص‌های توسعه پایدار دارد. دارو، در این معنا، نه‌فقط یک محصول، بلکه نمادی از عدالت، امنیت و پیشرفت اجتماعی است.
فناوری‌های نوین و فرصت‌های پیش رو
آینده‌ی صنعت دارو، متعلق به کسانی است که امروز، ریسک نوآوری را با جرأت مدیریت می‌کنند. فناوری‌های آینده‌محور مانند پزشکی دقیق، هوش مصنوعی، ویرایش ژن و نانوپزشکی، ساختار صنعت دارو را دگرگون خواهند کرد.
استفاده از الگوریتم‌های هوشمند در طراحی مولکول‌های دارویی، مدل‌سازی درمانی مبتنی بر داده و بهره‌گیری از سیستم‌های پیش‌بینی‌گر بیماری، نشان می‌دهد که آینده دارو، دیجیتالی و فردمحور خواهد بود. بومی‌سازی این فناوری‌های پیچیده، مستلزم سیاست‌گذاری استراتژیک، تربیت نیروی انسانی چندرشته‌ای و توسعه اکوسیستم‌های تحقیقاتی پیشرفته است.
نگاه چندوجهی تحلیلی
ابعاد علمی و فناورانه
موفقیت بومی‌سازی در داروهای پیشرفته، به توان علمی یک کشور گره خورده است. کشورهایی که به مرز خوداتکایی در بیوتکنولوژی دارویی رسیده‌اند، همواره سرمایه‌گذاری بلندمدت در علم، ایجاد زیرساخت‌های فناورانه و تقویت شبکه‌های دانش‌محور را در اولویت قرار داده‌اند. در ایران نیز پیوند مستمر دانشگاه و صنعت می‌تواند موتور محرک نوآوری و ارتقای ظرفیت‌های بومی باشد.
ابعاد اقتصادی
بومی‌سازی نه تنها یک اقدام فناورانه، بلکه استراتژی اقتصادی برای کاهش وابستگی و افزایش بهره‌وری است. از کاهش ارزبری و بهبود تراز تجاری گرفته تا تقویت صادرات دانش‌بنیان، توسعه داروهای داخلی سود اقتصادی دوگانه‌ای دارد: اول صرفه‌جویی در واردات و دوم درآمدزایی از طریق بازارهای منطقه‌ای. توسعه زنجیره‌های ارزش در داخل، اشتغال پایدار و تقویت زیرساخت‌های صنعتی را نیز به دنبال دارد.
ابعاد اجتماعی و فرهنگی
فرهنگ عمومی باید داروی بومی را نه به عنوان یک “جایگزین”، بلکه به‌عنوان “انتخاب اول” بپذیرد. زمانی که جامعه به کیفیت داروی داخلی اعتماد کند و آن را ترجیح دهد، چرخه تولید و نوآوری شتاب خواهد گرفت. آموزش عمومی، روایت‌سازی رسانه‌ای و مشارکت بیمه‌ها و نهادهای درمانی در ترویج مصرف داروی بومی، حلقه‌های مکمل این فرهنگ‌سازی هستند.
ابعاد حکمرانی و سیاست‌گذاری
پیشرفت علمی تنها در سایه حمایت حقوقی، مالی و ساختاری شکوفا می‌شود. سیاست‌گذاری دقیق، مبتنی بر مشورت با ذینفعان و متکی بر داده‌های واقعی، شرط نخست موفقیت است. تقویت قوانین حمایت از مالکیت فکری، ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، تسهیل صادرات داروهای بومی و حمایت هدفمند از استارتاپ‌های فناور، از مولفه‌های یک حکمرانی توسعه‌محور در حوزه داروست.
ابعاد سیاسی و امنیتی
دارو، ابزار خاموش قدرت ملی در دوران ناپایداری‌های ژئوپلتیکی است. در دورانی که تحریم و فشار خارجی بر بسیاری از کشورها سایه افکنده، خودکفایی دارویی به معنی استقلال تصمیم‌گیری در حوزه سلامت و حفظ امنیت ملی است. بومی‌سازی فناوری دارویی، علاوه بر ارزش اقتصادی، یک استراتژی کلان امنیتی برای مقاومت در برابر فشارهای سیاسی و حفظ سلامت مردم است.
نتیجه‌گیری: راهی سخت، آینده‌ای روشن
بومی‌سازی فناوری‌های دارویی پیشرفته نه‌تنها راهبردی ضروری، بلکه یک پروژه تمدنی است. راه دشواری پیش روست؛ اما با مدیریت هوشمندانه، سرمایه‌گذاری پیوسته، تربیت نیروی انسانی خلاق و نهادسازی کارآمد، می‌توان ایران را به یکی از قطب‌های اصلی فناوری‌های دارویی در منطقه تبدیل کرد. استقلال علمی و فناوری، نه در شعار، بلکه در آزمایشگاه‌ها، کارخانه‌ها و اراده ملی متبلور می‌شود. آن‌گاه است که داروی ایرانی، نه‌تنها بر میز نسخه پزشکان، بلکه بر تارک اقتدار ملی خواهد درخشید.
برای امتیاز به این نوشته کلیک کنید!
