توسعه تنظیم و مدیریت هیجان در دوران کودکی یکی از اصولیترین عواملی است که به کودکان کمک میکند تا در مواجهه با چالشهای زندگی خود، بهترین واکنشها را ارائه دهند.
گروه سلامت و دارویی برکت: مدیریت هیجان در اوایل دوران کودکی موضوع بسیار مهمی است که در کشورهای مختلف از جمله ایران مورد توجه قرار گرفته است. این فرآیند شامل یادگیری و توسعه مهارتهایی است که کودکان به کمک آنها قادر به شناسایی، فهمیدن و مدیریت احساسات خود میشوند؛ در حالی که این فرآیند در تأثیرگذاری بر رفتار، روابط اجتماعی، و تواناییهای آموزشی آنها اهمیت بسیاری دارد.
به عبارت دیگر، مهارتهای مدیریت هیجانی کودکی میتواند به عنوان یک پایهی قوی برای رشد و توسعه روانی و اجتماعی فرد در طول زندگی تأثیرگذار باشد و به فرد کمک کند که در مواجهه با چالشها و استرسهای زندگی بهتر عمل کند.
فرآیندهای توسعه تنظیم هیجان در کودکان
توسعه تنظیم هیجان در کودکان به صورت گامبهگام و در طول سالهای اول زندگی آنها رخ میدهد. این فرآیند شامل اجزای کلیدی زیر است:
۱. شناخت احساسات: کودکان باید قادر باشند احساسات خود را شناسایی کرده و تفاوت بین احساسات مختلف مانند تفاوت بین خشم و ناراحتی را درک کنند.
۲. تعبیر احساسات: این مهارت به کودکان کمک میکند تا بتوانند احساسات خود را به صورت دقیق تر به دیگران توضیح دهند و ارتباطات سالمتری را با دیگران برقرار کنند.
۳. مدیریت احساسات: کودکان نیاز به یادگیری راهکارهای مختلف برای مدیریت احساسات دارند؛ مانند استفاده از تکنیکهای تنفس عمیق یا جدا شدن از موقعیتهایی که ممکن است برایشان استرس آور باشد.
اثرات تنظیم هیجان در رفتار و روابط اجتماعی
توانایی تنظیم هیجان در کودکان اثرات گستردهای بر رفتار و روابط اجتماعی آنها دارد. کودکانی که مهارتهای تنظیم هیجانی خوبی دارند، معمولاً در تعاملات اجتماعی خود مؤثرتر عمل میکنند و در ارتباط با دیگران موفقترند. از طرفی، کودکانی که نمیتوانند احساسات خود را به درستی مدیریت کنند، ممکن است دچار مشکلات رفتاری مانند خشونت یا مشکلاتی در مدرسه شوند. افزون بر این، توانایی مدیریت استرسهای مرتبط با مدرسه میتواند به کودکان کمک کند تا به گونه ای بهتر با موفقیتهای تحصیلی روبرو شده و به موقعیتهای تحصیلی بهتری دست یابند.
علاوه بر این، مهارتهای مدیریت هیجانی کودکی میتواند تأثیرات گستردهای بر روان و رفتار بزرگسالی فرد داشته باشد. برخی از این تاثیرات عبارتند از:
_افزایش توانایی ارتباطی و اجتماعی: کودکانی که در دوران کودکی مهارتهای تنظیم هیجانی را یاد میگیرند، معمولاً بهترین راههای برقراری ارتباط با دیگران را یاد میگیرند و در مواجهه با موقعیتهای اجتماعی و میانفردی بهتر عمل میکنند.
_افزایش توانایی حل مسائل: مهارتهای مدیریت هیجانی کمک میکند تا فرد بتواند در موقعیتهای استرسزا و مسائل دشوار بهترین راهحلها را پیدا کند و از مواجهههای مناسب برخوردار باشد.
_کاهش استرس و اضطراب: آموزش مهارتهای تنظیم هیجانی میتواند به فرد کمک کند تا با استرس و اضطراب به گونه ای بهتر مقابله کرده و در مواجهه با وضعیتهای ناگوار، آرامش بیشتری داشته باشد.
_توسعه قدرت تمرکز: کودکانی که مهارتهای تنظیم هیجانی را یاد میگیرند، معمولاً در کلاسهای درس و وظایف روزمرهشان بهتر تمرکز کرده و بهرهورتر عمل خواهند کرد.
_ارتقاء کیفیت روابط شخصی: فرد با توانایی بهتری در تشخیص و ادراک احساسات خود و دیگران، معمولاً روابط شخصی بهتری را تجربه کرده و میتواند از تجربیات مثبتتری در روابط خود بهرهبرداری کند.
_افزایش خودکنترلی : مدیریت هیجان در کودکی میتواند به فرد کمک کند تا در مواجهه با تحولات زندگی خود، خود را کنترل کرده و به تصمیمگیریهای بهتری دست یابد.
تحقیقات و اقدامات انجام شده در ایران
برخی از تحقیقات در ایران به بررسی ارتباط بین توسعه مهارتهای تنظیم هیجانی در کودکان و موفقیت تحصیلی آنها پرداختهاند. به عنوان مثال، تحقیقات نشان داده است که کودکانی که مهارتهای خوبی در تنظیم هیجان دارند، معمولاً در مواجهه با فشارهای تحصیلی بهتر عمل میکنند و به نتایج بهتری دست مییابند.
همچنین، پژوهشهایی در زمینه انتقال مهارتهای تنظیم هیجان به کودکان انجام شده است. این پژوهشها معمولاً شامل برنامههای آموزشی و مشاورههایی برای والدین و مربیان است. از سوی دیگر، برخی تحقیقات به بررسی اثرات مهارتهای تنظیم هیجانی بر رفتار اجتماعی کودکان ایرانی پرداختهاند. به عنوان مثال، کودکان با مهارتهای خوب در تنظیم هیجان، معمولاً در تعاملات اجتماعی خود مؤثرتر عمل میکنند و دارای روابط بهتری با همسالان خود هستند.
در همین راستا، به منظور تقویت و توسعه مهارتهای تنظیم هیجانی اقدامات متنوعی انجام شده است. برگزاری کارگاهها و آموزشهای آگاهی برای والدین و مربیان یکی از این اقدامات است. در جهت آموزش روشهایی برای ارتقاء مهارتهای تنظیم هیجانی در کودکان، کارگاهها و آموزشهایی برگزار شده که به والدین و مربیان کمک میکند تا بهترین روشها را برای ارتباط مؤثر با کودکان و آموزش مهارتهای تنظیم هیجانی به آنها بیاموزند. همچنین، انتشار کتب و منابع آموزشی در زمینه مهارتهای تنظیم هیجانی کودکان، که شامل راهنماها، کتابهای کودکانه، ویدئوها و نرمافزارهای آموزشی است، از دیگر اقداماتی است که به ارتقاء این مهارتها کمک میکند.
تحقیقات و پژوهشهای علمی همانگونه که پیشتر گفته شد، در زمینه تأثیرات مهارتهای تنظیم هیجانی بر روانشناسی کودکان انجام شده است. این پژوهشها معمولاً شامل بررسی اثرات این مهارتها بر رفتارها، موفقیت تحصیلی، و روابط اجتماعی کودکان است. اجرای برنامههای آموزشی در مدارس نیز موضوعی مهم است. برخی مدارس در ایران برنامههای خود را برای آموزش مهارتهای تنظیم هیجانی به دانشآموزان خود اجرا کرده اند. این برنامهها شامل جلسات آموزشی، فعالیتهای گروهی، و روشهای تربیتی و مشاورهای برای کودکان است.
استفاده از نرمافزارها و اپلیکیشنهای مختلف برای آموزش مهارتهای تنظیم هیجانی، که از طریق بازیها و فعالیتهای تعاملی کودکان را به این مهارتها آموزش میدهد، یکی از روشهای مدرن است که در ایران نیز مورد استفاده قرار میگیرد. به طور کلی، این اقدامات به منظور افزایش آگاهی و توانایی کودکان در تنظیم هیجانهایشان و بهبود کیفیت زندگی آنها انجام میشود.
آیا این اقدامات کافی هستند؟
اقدامات انجام شده در ایران گام مثبتی است، اما برای دستیابی به نتایج بهتر و کاملتر، نیاز به پیگیری و افزایش این اقدامات و استفاده از رویکردهای متنوعتر و پشتیبانی قویتر وجود دارد.
ممکن است لازم باشد که آموزشها و برنامههای مربوط به مهارتهای تنظیم هیجانی به خصوص در مدارس و برنامههای آموزشی عمومی، توسعه بیشتری داشته باشند. علاوه بر این، بهرهگیری بیشتر از فناوری و اپلیکیشنها برای آموزش بهتر و موثرتر مهارتهای تنظیم هیجانی میتواند کمک کننده باشد؛ ضمن اینکه افزایش آگاهی والدین و مربیان نیز میتواند بهبود مهارتهای تنظیم هیجانی کودکان را تسریع بخشد. تأمین منابع و پشتیبانی مالی و سازمانی برای برنامههای موجود و افزایش پوشش آنها در سطح گستردهتر نیز میتواند اثربخشی این اقدامات را افزایش دهد. افزون بر این، انجام تحقیقات بیشتر در زمینه اثرات مهارتهای تنظیم هیجانی و نیز ارزیابی بهتر عملکرد برنامهها میتواند راهنمایی کننده باشد.
نتیجه گیری
توسعه تنظیم هیجان در دوران کودکی یکی از اصولیترین عواملی است که به کودکان کمک میکند تا در مواجهه با چالشهای زندگی خود، بهترین واکنشها را ارائه دهند. آگاهی از فرآیندهای توسعه تنظیم هیجانی و ارائه حمایتهای لازم، میتواند به کودکان در دستیابی به مهارتهای روانی و اجتماعی لازم برای موفقیت در زندگی کمک کند.
به عبارت دیگر، توسعه مهارتهای تنظیم هیجان در دوران کودکی، یکی از مهمترین عواملی است که به کودکان کمک میکند تا به رشد و توسعه صحیح روانی و اجتماعی بپردازند. در ایران نیز با توجه به اهمیت این مهارتها، تحقیقات و پژوهشهایی انجام شده است که به درک بهتری از نقش و اهمیت توسعه مهارتهای تنظیم هیجانی در کودکان کمک کردهاند.
برای امتیاز به این نوشته کلیک کنید!
